1. Nguồn gốc, xuất xứ
Cát cánh hay còn gọi cánh thảo, bạch dược, cát cánh có tên khoa học là Platycodon grandiflorum. Đây là rễ của cây cát cánh, thảo dược mọc lâu năm cao khoảng 60 – 90cm, thân màu lục xám có nhựa mủ, lá gần như không có cuống, hoa hình chuông màu lam tím hoặc màu trắng, rễ củ nạc có màu vàng nhạt.
Rễ cây được thu hoạch khi đã trồng được 1 – 2 năm. Thời điểm thu hoạch vào cuối thu và đầu đông. Rễ cây sau khi thu hoạch được rửa sạch, cạo lớp vỏ ngoài rồi đem phơi hoặc sấy khô để dùng dần.
2. Tác dụng của cát cánh
Theo đông y, cát cánh có vị cay đắng, tính ôn, quy vào kinh phế; có tác dụng khử đờm, khai thông phế khí. Dược liệu này thường được sử dụng để trị đau họng khàn tiếng, ho đờm, viêm họng, áp xe phổi….
Theo y học hiện đại, dược liệu này có chứa nhiều platycodin A, C, D, D2; các polygalacin D, D2; platycodigenin, axit polygalacic, phytosterol và nhiều chất thuộc nhóm tanin. Các hoạt chất này có tác dụng:
- Chống viêm và kháng nấm.
- Chống oxy hóa, hỗ trợ tiêu diệt các tế bào ung thư.
- Trừ ho, long đờm.
- Giúp làm giảm đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
- Hỗ trợ điều trị bệnh gan.
3. Các bài thuốc từ cát cánh
3.1. Bài thuốc trị ho có đờm
- Chuẩn bị: tỳ bà diệp và tang diệp mỗi vị 10g; cát cánh 6g; cam thảo 3g.
- Các vị dược liệu trên đem rửa sạch, sắc nước uống.
- Nước thuốc uống hết trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
3.2. Phương thuốc chữa viêm họng
- Chuẩn bị: cát cánh 6g, cam thảo 3g.
- Hai nguyên liệu trên đem sắc uống.
- Nước thuốc chia làm nhiều phần nhỏ và uống hết trong ngày.
3.3. Bài thuốc chữa viêm amidan
- Chuẩn bị: cát cánh 8g; kim ngân hoa và liên kiều mỗi vị 12g; cam thảo 4g.
- Cho các vị thuốc trên vào ấm và sắc uống.
- Nước thuốc uống hết trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
3.4. Bài thuốc trị phế ung (áp xe phổi)
- Chuẩn bị: bạch mao căn 40g; đông qua nhân 24g; ý dĩ nhân 20g; ngân hoa đằng 12g; bối mẫu và ngư tinh thảo mỗi vị 8g; kết cát và cam thảo mỗi vị 4g.
- Các dược liệu trên đem sắc uống.
- Nước thuốc chai thành nhiều phần nhỏ uống trong ngày, mỗi ngày uống 1 thang.
4. Một số lưu ý khi dùng cát cánh chữa bệnh
Khi dùng dược liệu trên để chăm sóc sức khỏe, cần phải lưu ý một số vấn đề sau:
- Không dùng cho người bị âm hư, ho lâu ngày, ho ra máu.
- Không lạm dụng thuốc.
- Khi dùng thấy có dấu hiệu bất thường cần ngưng dùng thuốc ngay để theo dõi.
