ĐINH LĂNG - THẢO DƯỢC QUÝ CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT

ĐINH LĂNG - THẢO DƯỢC QUÝ CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT

Đinh lăng được biết đến như một loại nhân sâm cho người nghèo. Cây đinh lăng không chỉ sử dụng làm rau ăn kèm với một số món ăn mà còn được sử dụng như một vị dược liệu quý có tác dụng như: lợi tiểu, bổ thận, tăng lực, lợi sữa, chữa ho,ho ra máu, kiết lỵ… Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ về cây đinh lăng hơn nhé !

1.  Đôi nét về cây đinh lăng

Cây đinh lăng còn có tên là cây gỏi cá, nam dương sâm, tên khoa học lad Polyscias fruticosa, Panax fruticosum, Panax fruticosus là loại cây thuộc chi đinh lăng và họ ngũ gia bì. Cây đinh lăng được trồng làm cảnh, làm thức ăn và thuốc trong y học cổ truyền.

Cây đinh lăng chỉ cao từ 1-2 mét. Lá kép, chẻ khía so le có răng cưa. Hoa đinh lăng màu lục nhạt hoặc trắng xám, quả dẹt, màu trắng bạc.

Đinh lăng được dùng chủ yếu là phần lá và rễ. Lá được hái sử dụng trong các món ăn như một loại rau hoặc phơi khô sắc nước uống như trà. Rễ đinh lăng từ 4-5 tuổi mới được thu hái vì ở cỡ tuổi này rễ mới có nhiều hoạt chất quý.

Trong cuốn sách những cây thuốc và vị thuốc của Việt Nam của Giáo sư - tiến sĩ Đỗ Tất Lợi có viết “ Đinh lăng cùng họ với nhân sâm, ngoài ra có những dược lý tương tự như sâm”.

Trong thành phần đinh lăng có nhiều  loại Vitamin, 20 acid amin, và 8 loại saponin trong đinh lăng với hàm lượng cao. Saponin là một trong những thành phần hóa học chính có trong nhân sâm. Chúng sản sinh ra một hợp chất hoạt động gọi là ginsenosides có lợi cho hệ thần kinh trung ương, hệ nội tiết, hệ miễn dịch và nhiều lợi ích khác cho chức năng điều hòa của cơ thể. Các nhà dược lý, dược liệu và giải phẫu bệnh lý thuộc Viện Y học Việt Nam cũng đã nghiên cứu và đưa ra kết luận: nước sắc rễ Đinh Lăng giúp tăng đề kháng, cho thấy rõ sự dẻo dai của cơ thể và có tác dụng tuyệt vời như nhân sâm.

Cây và rễ đinh lăng

2. Thành phần hóa học và công dụng của đinh lăng

Thành phần hóa học
Trong đinh lăng đã tìm thấy có các alcaloid, glycosid, saponin, flavonoid, tanin, vitamin B1 các axit amin trong đó có lysin, cystein, và methionin là những axit amin không thể thay thế được (Ngô ứng Long-Viện quân y, 1985).

 Vỏ rễ và lá đinh lăng chứa saponin, alcaloid, các vitamin B1, B2, B6, vitamin C, 20 acid amin, glycosid, alcaloid, phytosterol, tanin, acid hữu cơ, tinh dầu, nhiều nguyên tố vi lượng và 21,10% đường. Trong lá còn có saponin triterpen (1,65%), một genin đã xác định được là acid oleanolic.

Từ lá đinh lăng, trung tâm Sâm và Dược liệu thành phố Hồ Chí Minh thuộc Viện Dược Liệu đã phân lập được 5 hợp chất polyacetylen là panaxynol, panaxynol, heptadeca – 1,8 (E) – dien – 4,6 diyn – 3,10 diol, heptadeca – 1,8 (E) – dien – 4,6 diyn – 3 ol – 10 on và heptadeca – 1,8 (Z) – dien – 4,6 – diyn – 3 ol – 10 on. Hai hợp chất sau chỉ có trong lá đinh lăng mà chưa thấy có trong các cây khác thuộc chi Panax và họ Araliaceae. Trong rễ đinh lăng cũng tìm thấy 5 hợp chất polyacetylen, nhưng chỉ có panaxynol, panaxynol và heptadeca – 1,8 (E) – dien – 4,6 diyn – 3,10 diol là trùng hợp với các chất trong lá. Ba chất này có tác dụng kháng khuẩn mạnh và chống một số dạng ung thư.

Công dụng của đinh lăng theo y học cổ truyền 

+ Vị thuốc Đinh lăng dùng làm thuốc bổ, trị suy nhược cơ thể, tiêu hoá kém, phụ nữ sau khi đẻ ít sữa, sản hậu huyết xông nhức mỏi. 

+ Dùng làm thuốc chữa ho, ho ra máu, thông tiểu tiện, chữa kiết lỵ.

+ Thân và cành dùng chữa phong thấp, đau lưng.

+ Lá dùng chữa cảm sốt, mụn nhọt sưng tấy, sưng vú. 

+ Rễ của cây đinh lăng được dùng làm thuốc bổ tăng lực, chữa cơ thể suy nhược, gầy yếu, mệt mỏi, tiêu hoá kém, phụ nữ sau sinh ít sữa. Có nơi còn dùng chữa ho, ho ra máu, đau tử cung, kiết lỵ và làm thuốc lợi tiểu, chống độc.

+ Lá chữa cảm sốt, mụn nhọt sưng tấy, dị ứng mẩn ngứa, vết thương (giã đắp). Thân và cành chữa thấp khớp, đau lưng. 

 3. Các bài thuốc từ đinh lăng

Theo kinh nghiệm dân gian lá đinh lăng được dùng chống lại bệnh co giật cho trẻ em. Lá non và lá già được phơi khô và đen làm ruột gối hoặc trải giường cho trẻ em nằm giúp trẻ ngủ ngon hơn. Lá non còn làm rau ăn sống, làm gỏi cá… cũng là vị thuốc tốt cho cơ thể 

Chữa mệt mỏi: Rễ cây đinh lăng phơi khô sắc nước uống có tác dụng làm tăng sức dẻo dai của cơ thể, tăng cường đề kháng 

Bồi bổ cho sản phụ sau sinh: Phụ nữ sau khi sinh hoặc người mới ốm dậy dùng lá đinh lăng nấu canh với thịt, cá có tác dụng bồi bổ cơ thể giống nhân sâm. Thực hiện bài thước này cần có 200g lá đinh lăng rửa sạch, khi canh thịt nấu sôi cho đinh lăng vào đun đến khi vừa chín tới, ăn nóng.

Bồi bổ cơ thể, ngừa dị ứng: Lá đinh lăng tươi từ 150-200g cho vào nồi đem nấu sôi cùng 500ml nước sau 5-7 phút chắt lấy nước đầu uống sau đó thêm vào lại 200ml nước đun sôi và dừng trong ngày. cách sử dụng khá đơn giản và mang lại hiệu quả cao.

Chữa ho lâu ngày: Rễ đinh lăng,bách bộ, đậu săn, rễ cây dâu, nghệ vàng, rau tần dày, tất cả đều 8g, củ cương bồ 6g, gừng khô 4g. đổ 600ml nước sắc còn 250ml, chia làm 2 lần uống và uống khi còn nóng.

Chữa đau cơ khớp vết thương: Lá đinh lăng tươi giã nhuyễn đắp vào chỗ sưng đau hoặc vết thương

Phòng co giật ở trẻ: Lấy lá đinh lăng rửa sạch phơi khô lót vào gối hoặc tải xuống giường cho trẻ nằm.

Chữa đau lưng, mỏi gối , tê thấp: Dùng thân cành đinh lăng 20-30g sắc lấy nước chia làm 3 lần uống trong ngày. có thể phối hợp với rễ cây xấu hổ, cúc tần và cam thảo dây 

Chữa thiếu máu: rễ đinh lăng, hà thủ ô, thục địa, hoàng tinh mỗi vị 100g, tam thất 20g, tán bột sắc nước uống mỗi ngày 100g bột hỗn hợp.

4. Đinh lăng với nghiên cứu y học hiện đại

Phát hiện thú vị của đinh lăng đã thu hút được sự chú ý của các nhà nghiên cứu khoa học trong nước và thế giới. Ngày nay càng có nhiều công trình nghiên cứu khoa học chứng minh công dụng của loại thảo dược này . Điển hình phải kể đến công trình nghiên cứu về tác dụng hỗ trợ chăm sóc người mắc bệnh ung bướu, tiểu đường, mỡ máu…

Tháng 7/2018 tác Nguyễn Thị Luyện và cộng sự nghiên cứu đặc tính hạ đường huyết của Saponin chiết xuất từ đinh lăng đã cho kết quả dịch chiết từ đinh lăng giúp làm hạ đường huyết sau ăn cho bệnh nhân. Cơ chế giảm đường huyết sau ăn là ức chế men glucosidase của nấm men. Nghiên cứu này cho thấy tác dụng tiềm năng của đinh lăng trong hỗ trợ điều trị và chăm sóc sức khỏe cho người tiểu đường.

Nghiên cứu tại phòng thí nghiệm Khoa y học cổ truyền- Đại học y dược Tp Hồ Chí Minh do tác giả Nguyễn Trần Châu và Đỗ Mai Anh thực hiện đã kết luận đinh lăng có tác dụng hỗ trợ chống oxy hóa và hỗ trợ hạ cholesterol trong máu nhờ cấu trúc steroid ức chế tạo thành MDA trong quá trình peroxy hóa lipid màng tế bào.

Tháng 5/2019, tác giả Jeo-Hyung Lee Hàn Quốc nghiên cứu từ dịch chiết đinh lăng tại Khoa Hóa Sinh, Đại học Quốc gia Kangwon, Hàn Quốc đã cho kết luận dịch chiết từ đinh lăng hỗ trợ ức chế quá trình hủy xương bằng cách giảm số lượng và hình thành vòng hoạt hóa cho tế bào hủy xương và tiêu xương. Bên cạnh đó, dịch chiết lá đinh lăng giúp làm giảm biểu hiện của các Gen đánh dấu tế bào tủy xương.

Nghiên cứu lại Viện nghiên cứu và vườn bách thảo nhiệt đới Jawaharlal Nehru, Ấn Đọc công bố tháng 7/2020 cho thấy đinh lăng có tác dụng hỗ trợ ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào ung bướu bằng cơ chế kích hoạt quá trình tự chết của các tế bào ung thư.

Nghiên cứu tại Khoa Hóa Sinh, Đại Học Quốc gia Kangwon, Hàn Quốc cung cho thấy đinh lăng có tác dụng hạ đường huyết nhờ ức chế men a-amylase của tuyến tụy và a-glucosidase của nấm men.

Những nghiên cứu về tính kháng khuẩn cho thấy nước sắc, rượu từ lá đinh lăng có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của vi khuẩn sinh mủ và vi khuẩn đường ruột. nên các chế phẩm đó có tác dụng cao với đường ruột và kháng viêm hiệu quả.

5. Một số lưu ý kiêng kỵ trong sử dụng cây đinh lăng 

Mặc dù đây là một loại dược liệu lành tính cho cơ thể nhưng nếu bạn lạm dụng quá mức vẫn có thể gây ngộ độc. Trong rễ cây đinh lăng có chứa nhiều saponin. Loại chất này nếu sử dụng quá mức gây ra những tác dụng không mong muốn. Vì vậy bạn nên sử dụng khi cần thiết, liều dùng đúng cách và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Hy vọng bài viết trên đây mang đến cho bạn những thông tin hữu ích.